Η Κατάποση
Όλες οι τροφές που τρώμε, αφού πρώτα τεμαχιστούν με τις κινήσεις των δοντιών, μετατρέπονται σε βλωμό (μπουκιά) μέσα στο στόμα με τη βοήθεια της σιέλου (του σάλιου) και των κινήσεων της γλώσσας και στη συνέχεια μεταφέρονται αρχικά στο φάρυγγα και από εκεί στον οισοφάγο με διαδοχικές κινήσεις, το σύνολο των οποίων ονομάζουμε κατάποση. Η ίδια διαδικασία αφορά φυσικά εκτός από τις στερεές τροφές και τα διάφορα υγρά που πίνουμε (νερό, χυμοί, αλκοόλ κ.τ.λ.).
Στην ουσία η κατάποση περιλαμβάνει τρεις ξεχωριστές φάσεις που είναι η στοματική, η φαρυγγική και η οισοφαγική. Η πρώτη φάση, δηλαδή όσο ο βλωμός είναι ακόμα μέσα στο στόμα, είναι εκούσια-βουλητική (γιατί ελέγχεται από τη θέλησή μας και μπορεί να διακοπεί). Οι επόμενες δύο φάσεις της κατάποσης όμως είναι αντανακλαστικές (μη βουλητικές) και γίνονται από ένα πολύπλοκο σύνολο νεύρων που ελέγχονται από το κέντρο της κατάποσης στον εγκέφαλο.
Τί είναι η δυσφαγία;
Η δυσκολία στην μάσηση ή/και την κατάποση ονομάζεται δυσφαγία. Συνήθως πρόκειται για μια ένδειξη ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο λαιμό ή τον οισοφάγο. Ο οισοφάγος είναι ένας μυϊκός σωλήνας που προωθεί το φαγητό και τα υγρά από το πίσω μέρος του στόματος στο στομάχι. Παρότι η δυσφαγία μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα, συμβαίνει συχνότερα σε ενήλικες, μωρά και ασθενείς με προβλήματα του εγκεφάλου ή του νευρικού συστήματος.
Πολλά διαφορετικά προβλήματα μπορεί να την προκαλέσουν, πολλά από αυτά είναι ασήμαντα αλλά ορισμένα πιο σοβαρά. Εάν αντιμετωπίσατε πρόβλημα στην κατάποση μία ή δύο φορές το πιο πιθανό είναι πως δεν έχετε κάποιο ιατρικό πρόβλημα, αλλά αν τα προβλήματα είναι τακτικά, τότε χρειάζεται να γίνει κάποιος έλεγχος.
Τί προκαλεί δυσφαγία;
Φυσιολογικά οι μύες του λαιμού και του οισοφάγου συστέλλονται ή διαστέλλονται για να προωθήσουν την τροφή και τα υγρά στο στομάχι από το στόμα χωρίς πρόβλημα. Υπάρχουν δύο κατηγορίες παθήσεων που μπορεί να προκαλέσουν δυσκολία στην προώθηση της τροφής και τον υγρών.
Οι μύες και τα νεύρα δεν λειτουργούν σωστά, όπως σε:
• Εγκεφαλικό ή τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης
• Προβλήματα του νευρικού συστήματος όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, μυϊκή δυστροφία, νόσο Parkinson.
• Αυτοάνοσες παθήσεις που προκαλούν φλεγμονή και αδυναμία όπως η πολυομυοσίτιδα ή δερματομυοσίτιδα
• Οισοφαγικός σπασμός, απότομη δηλαδή σύσπαση των μυών τοιυ οισοφάγου
• Σκληροδερμία, όπου οι ιστοί του οισοφάγου γίνονται σκληροί και στενοί και προκαλούν χαλάρωση του κάτω οισοφαγικού σφικτήρα.
Κάτι αποφράσσει τον λαιμό ή τον οισοφάγο, σε παθήσεις όπως:
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Οισοφαγίτιδα
• Κήλες- Ξένα σώματα
• Όγκοι του οισοφάγου, καλοήθεις ή κακοήθεις
• Μάζες εξωτερικά του οισοφάγου, όπως λεμφαδένες, όγκοι, οστέινες άκανθες από σπονδύλους
Η ξηροστομία προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη δυσφαγία. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν δεν παράγεται αρκετή σίελος δεν ενισχύεται η προώθηση της τροφής προς τον οισοφάγο και από εκεί στο στομάχι.. Ξηροστομία μπορεί να προκαλούν και πολλά φάρμακα και προβλήματα υγείας.
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
Η δυσφαγία μπορεί να είναι παροδική ή μόνιμη, ήπια, μέτρια ή σοβαρή ή να επιδεινώνεται σταθερά. Εάν έχετε δυσφαγία αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με τα ακόλουθα συμπτώματα:
• Προβλήματα να «κατέβει» η τροφή με την πρώτη προσπάθεια
• Λόξυγκα, βήχα ή πνιγμονή
• Τροφή να ανεβαίνει το λαιμό, στόμα, ή μύτη μετά την κατάποση
• Αίσθημα πως ένα ξένο σώμα έχει σταθεί στο λαιμό ή το θώρακα.
• Πόνο στην κατάποση
• Πίεση ή πόνο πίσω από το στέρνο ή αίσθημα καψίματος
• Απώλεια βάρους από μειωμένη πρόσληψη τροφής
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση της δυσφαγίας αποτελεί ομαδική πολλές φορές δουλειά και χρειάζεται η συνεργασία γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων όπως Ωτορινολαρυγγολόγο, γαστρεντερολόγο, νευρολόγο, λογοθεραπευτή για τον αποκλεισμό και τον έλεγχο παθήσεων που προαναφέρθηκαν και μπορεί να προκαλούν την δυσφαγία.
Χρήσιμες είναι οι παρακάτω εξετάσεις που πρέπει να γίνουν κατόπιν της υπόδειξης του γιατρού σας:
• Απλές ακτινογραφίες του λαιμού ή του θώρακα.
• Βαριούχο γεύμα. Πρόκειται για ακτινογραφία του λαιμού και του οισοφάγου, όπου προηγουμένως έχετε πιεί ένα υγρό το βάριο που επενδύοντας τα τοιχώματα του οισοφάγου μπορεί να δείξει καλύτερα μια βλάβη της περιοχής.
• Φλουοροσκόπηση, όπου μοιάζει με το βαριούχο γεύμα και βιντεοσκοπείται η κατάποση.
• Λαρυγγοσκόπηση, όπου εξετάζεται ο λαιμός και το πάνω άνοιγμα του οισοφάγου με μια ειδική κάμερα
• Οισοφαγοσκόπηση όπου όπως στη λαρυγγοσκόπηση με μια κάμερα εξετάζουμε το ανώτερο πεπτικό, δηλαδή τον οισοφάγο, το στομάχι και πιθανόν τμήμα του λεπτού εντέρου και μπορούμε να πάρουμε και βιοψίες
• Μανομετρία, όπου κατά την εξέταση αυτή τοποθετείτε ένας μικρός σωλήνας στον οισοφάγο και με τη βοήθεια ενός υπολογιστή καταγράφονται οι πιέσεις στον οισοφάγο όσο εσείς καταπίνετε.
• Μέτρηση του pH , όπου εξετάζεται πόσο συχνά οξέα από το στομάχι ανεβαίνουν τον οισοφάγο και για πόσο διάστημα μένουν εκεί.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Όπως είναι λογικό η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Περιλαμβάνει:
• Ασκήσεις για τους μύες της κατάποσης, κυρίως σε νευρολογικές και μυικές παθήσεις. Περιλαμβάνονται ειδικές ασκήσεις για τη θέση του σώματος και την τοποθέτηση της τροφής στο στόμα, που πρέπει να έχετε.
• Αλλαγές στις τροφές και υγρά, ώστε η κατάποση να είναι ευκολότερη
• Διαστολές. Με ειδικές συσκευές γίνεται διαστολή στις στενές περιοχές του οισοφάγου
• Ενδοσκοπική αφαίρεση ξένων σωμάτων
• Χειρουργική επέμβαση. Εάν κάτι αποφράσσει τον οισοφάγο ή το λαιμό , όπως πχ ένας όγκος ή μια κήλη, θα χρειαστείτε επέμβαση για να αφαιρεθεί, όπως και σε περιπτώσεις αχαλασίας.
• Φαρμακευτική αγωγή. Εάν πάσχετε από δυσφαγία λόγω παλινδρόμησης ή φλεγμονές του οισoφάγου, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.
Για όλα τα παραπάνω μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας και να προγραμματίσετε ένα ραντεβού.